Poniżej przedstawiamy realne sytuacje, które powinny wzbudzić czujność księgowego lub właściciela biura rachunkowego.
- Nieracjonalna działalność gospodarcza
Klient deklaruje działalność, która nie ma sensu ekonomicznego. Przykład z webinaru Tomasza Gzeli:
„Przedsiębiorca zarejestrował działalność polegającą na repasacji pończoch w centrum handlowym. W XXI wieku to zupełnie nieopłacalne, a mimo to deklarował regularne przychody i opłacał wysoki czynsz. Podejrzenie? Działalność fikcyjna, wykorzystywana do legalizacji środków z innego źródła.”
- Brak strat w czasie lockdownu
W okresie pandemii i lockdownów wszyscy przedsiębiorcy odnotowywali spadki dochodów. Twój klient?
- Nie składał wniosków o pomoc,
- Nie miał spadku przychodów,
- Regularnie opłacał wszystkie zobowiązania.
Taka nienaturalna kondycja finansowa może oznaczać ukryte źródło dochodów, a nawet pranie pieniędzy.
- Zbyt wysokie przychody względem kosztów
Klient generuje wysokie przychody, ale ma bardzo niskie koszty. Brakuje faktur za zakup towaru, nie zatrudnia pracowników, a mimo to „firma się kręci”.
Może to wskazywać na próbę zmieszania pieniędzy z przestępstwa z legalnym obrotem, bez realnej działalności operacyjnej.
- Transakcje gotówkowe powyżej 10 000 euro
Klient regularnie przyjmuje lub wypłaca gotówkę w kwotach przekraczających 10 000 euro (lub równowartość). Nawet jeśli to jednorazowe, Twoje biuro staje się instytucją obowiązaną.
Należy ocenić ryzyko i zgłosić transakcje powyżej 15 000 euro do GIIF.
- Klient nie chce się wylegitymować
Odmowa okazania dowodu tożsamości, brak danych w CRBR, unikanie podania beneficjenta rzeczywistego – to sygnały, że klient ukrywa faktyczne źródła kapitału.
Biuro powinno odmówić nawiązania współpracy zgodnie z art. 41 ustawy AML.
- Dziwne źródła finansowania
Przykład z webinaru:
Klient kupuje nieruchomość za kilkaset tysięcy złotych i twierdzi, że pieniądze pochodzą z… zakładów bukmacherskich. Ma nawet zaświadczenie, ale obstawiał „wszystkie możliwe warianty”, by mieć pewność wygranej i „wyprać” pieniądze.
- Przejęcie udziałów spółki za zawyżoną cenę
Klient kupuje udziały w spółce z o.o. o minimalnym kapitale zakładowym (np. 5 000 zł), płacąc za nie kilkadziesiąt lub kilkaset tysięcy złotych.
Przykład z praktyki:
Urzędnik samorządowy uzależnia wygranie przetargu od korzyści majątkowej. W tym celu zakłada spółkę, którą później sprzedaje po zawyżonej cenie. Pieniądze przechodzą przez bank i notariusza, co tworzy pozory legalności.
Co wzbudza podejrzenie?
Niewspółmierna wartość udziałów do ich rynkowej wyceny i brak racjonalnego uzasadnienia dla tak wysokiej ceny.
- Klient regularnie wpłaca lub wypłaca gotówkę przez bank, omijając kasę firmy
Choć klient formalnie nie przyjmuje gotówki w swojej siedzibie, regularnie wpłaca ją w oddziale banku na konto firmy, co jest traktowane jako transakcja gotówkowa.
Dlaczego to niebezpieczne?
Może to być próba ominięcia klasycznego obrotu gotówkowego, ale ustawa AML traktuje wpłaty gotówkowe w banku identycznie jak w kasie firmy.
- Brak beneficjenta rzeczywistego w CRBR
Weryfikując klienta w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), okazuje się, że:
- brak jest zgłoszonych osób fizycznych, choć firma ma taki obowiązek,
- beneficjent zgłoszony w CRBR nie jest zgodny z faktycznym stanem rzeczy (np. ktoś inny podejmuje decyzje lub kontroluje firmę).
W takim przypadku biuro rachunkowe ma obowiązek sporządzić protokół rozbieżności i zgłosić go do GIIF oraz Ministra Finansów.
- Klient za dobrze prosperuje w czasie kryzysu
Tak jak w przypadku lockdownu, firma klienta świetnie sobie radzi w czasie, gdy inni przedsiębiorcy mają problemy – nie potrzebuje pomocy, nie ma spadków obrotów.
Może to wskazywać, że dochody pochodzą z nieujawnionych źródeł, potencjalnie nielegalnych.
- Nieadekwatność zatrudnienia do skali działalności
Firma klienta osiąga wysokie przychody, ale zatrudnia niewielu pracowników, co nie pozwala na taką skalę działalności.
Może to wskazywać na zatrudnianie pracowników „na czarno” (szara strefa – legalne, ale nieopodatkowane), jednak może też być symptomem prania pieniędzy, jeśli koszty są sztucznie zaniżone.
- Częste zmiany formy prawnej lub adresu firmy
Klient regularnie zmienia:
- nazwę firmy,
- formę prawną (np. z jednoosobowej działalności na spółkę i z powrotem),
- adres siedziby – zwłaszcza na adresy wirtualne.
Może to być próba ukrywania tożsamości beneficjenta rzeczywistego lub unikania odpowiedzialności prawnej.
- Działalność prowadzona tylko „na papierze”
Firma klienta deklaruje działalność, ale:
- nie wykazuje żadnych kosztów operacyjnych,
- nie zatrudnia pracowników,
- nie ma fizycznego biura ani sprzętu.
Może to wskazywać na firmę-słupa, służącą wyłącznie do transferu środków lub ich legalizacji.
- Duże przelewy od nieznanych kontrahentów zagranicznych
Klient otrzymuje wysokie wpływy z zagranicy, np. z rajów podatkowych, bez jasnego opisu transakcji i bez faktur.
Brak powiązania przelewów z dokumentacją księgową może świadczyć o ukrytym transferze pieniędzy.
- Nagłe, nieuzasadnione zwiększenie obrotów
Firma z dnia na dzień zwiększa obroty:
- z kilku tysięcy złotych miesięcznie do kilkuset tysięcy,
- bez zmiany struktury zatrudnienia, oferty lub inwestycji.
Taki nielogiczny wzrost przychodów może być próbą legalizacji środków pochodzących z przestępstwa.
- Faktury za usługi niematerialne od „nowych” kontrahentów
Klient księguje wysokie koszty:
- za „doradztwo”,
- usługi marketingowe,
- „know-how” od spółek bez historii gospodarczej.
Typowa metoda wyprowadzania pieniędzy za pomocą fikcyjnych kosztów.
- Rozliczenia barterowe bez przepływu pieniędzy
Firma rozlicza się z kontrahentami tylko „towar za towar” lub „usługa za usługę”, unikając przepływu środków.
W przypadku braku dokumentacji pomocniczej, może to wskazywać na próbę ukrycia prawdziwego źródła finansowania.
- Klient nalega na szybkie rozliczenie, mimo braku dokumentów
Klient oczekuje natychmiastowego ujęcia transakcji:
- bez kompletnej dokumentacji,
- bez faktur,
- bez potwierdzenia przelewu.
Takie zachowanie może sugerować presję na legalizację „na szybko” pieniędzy, zanim zostaną wykryte przez inne podmioty.
- Zawyżone zaliczki lub przedpłaty
Klient otrzymuje lub wystawia zaliczki na bardzo wysokie kwoty, których nie rozlicza przez wiele miesięcy.
Często stosowane do legalizowania środków w formie „zablokowanych” funduszy, które nie są związane z realną działalnością.
- Zgłoszenie beneficjenta rzeczywistego, który jest osobą o niskich dochodach lub bez wiedzy o firmie
W CRBR wpisana jest osoba:
- bez dochodów,
- starsza,
- która nie sprawuje rzeczywistej kontroli nad firmą.
Typowy schemat używania tzw. figuranta, by ukryć prawdziwych właścicieli.
- Zgłoszenie do CRBR niezgodne z rzeczywistością
Firma podaje w rejestrze beneficjentów rzeczywistych osobę, która nie jest faktycznym decydentem, a osoba rzeczywiście kontrolująca firmę nie figuruje w CRBR.
Obowiązkiem biura rachunkowego jest wtedy sporządzenie protokołu rozbieżności i poinformowanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) oraz Ministra Finansów.
Jak reagować na podejrzenie prania pieniędzy?
Jeśli zauważysz symptom ryzyka, masz obowiązek:
- Dokumentować sytuację – opisz zdarzenie, zachowaj korespondencję.
- Przeanalizować klienta ponownie – czy ryzyko wzrosło?
- Zgłosić transakcję do GIIF – jeśli zachodzą przesłanki.
- Rozwiązać umowę lub odmówić jej zawarcia, jeśli klient nie daje się zidentyfikować lub wyjaśnienia są niewystarczające.
Podsumowanie
Rozpoznanie ryzyka prania pieniędzy to obowiązek każdego biura rachunkowego będącego instytucją obowiązaną. Obserwuj klientów uważnie – czasem nielogiczne zachowanie, zbyt dobre wyniki finansowe, brak strat w trudnych czasach albo niechęć do identyfikacji mogą być sygnałem ostrzegawczym.
Dobre procedury AML oraz przeszkolony zespół pozwalają nie tylko spełnić wymogi prawa, ale też uniknąć nieświadomego udziału w przestępstwie.
Potrzebujesz pomocy w ocenie ryzyka lub chcesz przeszkolić swój zespół? Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci wdrożyć skuteczne procedury AML krok po kroku.